Thế giới quan niệm “Ai làm chủ giáo dục, người đó có thể thay đổi thế giới”. Còn Đảng ta khẳng định: “Giáo dục đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu”. Lời của cố thủ tướng Phạm Văn Đồng nói: “Nghề dạy học là nghề cao quý nhất trong những nghề cao quý” là nói về những người thầy, người cô dạy chữ - dạy người như thế.

Trên bước đường trưởng thành của mỗi người, chắc hẳn ai cũng mang trong mình một tấm lòng biết ơn sâu sắc đối với những người thầy cô giáo, đặc biệt là những người có ảnh hưởng đến suy nghĩ và dìu dắt chúng ta thành người. Dù còn ở tuổi cắp sách tới trường hay không, mỗi người Việt Nam vẫn luôn hướng đến ngày 20/11 với truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Với truyền thống tôn sư trọng đạo, trọng thầy, hiếu học và dưới sự lãnh đạo của Đảng, Giáo dục - đào tạo nước ta đã từng bước được khẳng định, phát triển, đáp ứng tốt hơn nhu cầu học tập của nhân dân và sự phát triển đất nước. Tuy nhiên, ngày Nhà giáo Việt Nam thì ai cũng biết, nhưng ít ai biết đến ngày Quốc tế Hiến chương các Nhà giáo và sự khác biệt giữa hai ngày này. 

Tháng 01 năm 1946, một tổ chức quốc tế các nhà giáo tiến bộ được thành lập ở Paris (thủ đô nước Pháp) lấy tên là Liên hiệp quốc tế các Công đoàn Giáo dục (Féderation International Syndicale des Enseignants, viết tắt là FISE). Năm 1949, tại Hội nghị quốc tế Vac-sa-va (Varsovie - Thủ đô nước Ba Lan) tổ chức FISE xây dựng bản "Hiến chương các nhà giáo" gồm 15 chương. Tới tháng 8 năm 1954 tổ chức công đoàn của các nhà giáo tiến bộ và cách mạng trên thế giới đã nhất trí thông qua bản Hiến chương này, với nội dung chủ yếu là đấu tranh chống nền giáo dục tư sản, phong kiến; xây dựng nền giáo dục tiến bộ; bảo vệ những quyền lợi vật chất và tinh thần chính đáng của nghề dạy học và nhà giáo.

Ngày 22/7/1951, Công đoàn giáo dục Việt Nam được thành lập. Trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược hết sức gian khổ, Công đoàn Giáo dục Việt Nam đã quan hệ với FISE để tranh thủ các diễn đàn quốc tế, tố cáo âm mưu tội ác của bọn đế quốc xâm lược đối với nhân dân ta cũng như đối với giáo viên và học sinh. Đồng thời giới thiệu những thành tích của nền giáo dục cách mạng, tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của toàn thể giáo viên trên thế giới đối với cuộc kháng chiến chính nghĩa của nhân dân ta.

Mùa xuân năm 1953, tại thủ đô Viên (nước Áo), diễn ra hội nghị kết nạp Công đoàn Giáo dục của một số nước. Công đoàn Giáo dục Việt Nam do Thứ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục Nguyễn Khánh Toàn làm trưởng đoàn, tham dự và được kết nạp là một thành viên. Sau 4 năm, ở thủ đô Varszawa (Ba Lan) hội nghị quốc tế các nhà giáo tổ chức lần thứ 2, có 57 nước tham dự, trong đó có đoàn đại biểu của Công đoàn Giáo dục Việt Nam quyết định lấy ngày 20/11 hằng năm là ngày “Hiến chương các nhà giáo”.

Được sự nhất trí của Ban Bí thư Trung ương Đảng Lao động Việt Nam (nay là ĐCSVN), Ban Chấp hành Công đoàn Giáo dục Việt Nam đã phổ biến toàn văn bản Hiến chương các nhà giáo đến các trường học, các cơ quan giáo dục miền Bắc; đồng thời thông tin đến các giáo giới, đồng bào, học sinh, sinh viên miền Nam và quyết định tổ chức Ngày Quốc tế Hiến chương các nhà giáo lần đầu tiên ở nước ta vào ngày 20/11/1958.

Hưởng ứng tinh thần cao đẹp đó, khắp các tỉnh miền Bắc, từ miền núi đến vùng đồng bằng, từ Vĩnh Linh (giới tuyến quân sự tạm thời giữa ta và địch) đến các vùng biên giới hải đảo đều có những hoạt động phong phú tại các trường học trên địa bàn huyện, quận, thị xã… Nhiều thư của giáo giới, học sinh, sinh viên miền Bắc gửi lên Hồ Chủ tịch, Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chính phủ với lời hứa quyết tâm học tập, rèn luyện, nâng cao giác ngộ cách mạng XHCN, ý thức đấu tranh thống nhất nước nhà, xây dựng nhà trường XHCN. Hàng nghìn lá thư của giáo giới, học sinh, sinh viên miền Nam thông qua đài Tiếng nói Việt Nam đã nói lên lòng sôi sục căm thù Mỹ - Diệm phá hoại hiệp định Giơ-ne-vơ, cố tình chia cắt lâu dài nước ta, ủng hộ phong trào đấu tranh của giáo giới, học sinh, sinh viên miền Nam Việt Nam chống Mỹ - Diệm; đòi thực hiện một nền giáo dục dân tộc, dùng tiếng Việt dạy trong các trường đại học, đòi tăng ngân sách cho giáo dục để mở trường lớp, bảo đảm việc học tập cho học sinh, bài trừ tệ nạn văn hóa - giáo dục nô dịch trụy lạc của đế quốc Mỹ; đấu tranh chống mọi cuộc đàn áp, bắt bớ, tù đày, sát hại những nhà giáo, học sinh, sinh viên yêu nước tại miền Nam Việt Nam và kiên quyết đấu tranh nhằm đem lại hòa bình, độc lập, thống nhất nước nhà. Hàng năm, cứ vào dịp kỷ niệm 20/11, cơ quan tiểu ban giáo dục thường xuất bản, phát hành một số tập san đặc biệt để cổ vũ tinh thần đấu tranh của giáo giới trong vùng tạm chiếm, động viên tinh thần chịu đựng gian khổ hy sinh của anh chị em giáo viên kháng chiến.

Sau ngày giải phòng hoàn toàn miền Nam 30/4/1975, nền giáo dục cả nước cũng được thống nhất, giáo giới Việt Nam đoàn kết nhất trí xây dựng nền giáo dục theo định hướng xã hội chủ nghĩa của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Như vậy, ngày Quốc tế Hiến chương các nhà giáo đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử, trở thành truyền thống với nội dung mới của giáo giới Việt Nam và của cả nhân dân Việt Nam.

Chính vì thế theo đề nghị của ngành Giáo dục, ngày 28/9/1982 Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã ban hành Quyết định số 167-HĐBT về ngày Nhà giáo Việt Nam. Nội dung Quyết định có những điều ghi rõ: Từ nay hàng năm sẽ lấy ngày 20/11 là ngày Nhà giáo Việt Nam; Để ngày Nhà giáo Việt Nam có ý nghĩa thiết thực hàng năm, từ tháng 10 các cấp chính quyền và đoàn thể cần họp để xem xét tình hình công tác và hoạt động của đội ngũ giáo viên ở địa phương mình; kiểm điểm những việc đã làm và đề ra những việc cần tiếp tục làm nhằm động viên đội ngũ giáo viên phát huy truyền thống tốt đẹp của giáo giới Việt Nam, rèn luyện phẩm chất và năng lực, làm gương sáng cho học sinh noi theo. Về phía giáo viên, cần có những hoạt động phong phú nhằm nâng cao nhận thức về vinh dự và trách nhiệm của người giáo viên trong xã hội nước ta ngày nay, từ đó mà ra sức phấn đấu làm tốt hơn nhiệm vụ cao cả của mình; Việc tổ chức ngày 20/11 hàng năm do Uỷ ban nhân dân và Hội đồng giáo dục các cấp chủ trì, có sự phối hợp của ngành giáo dục và các đoàn thể nhân dân. Các cấp, các ngành cần phân công cán bộ lãnh đạo đi thăm hỏi giáo viên, tổ chức các cuộc gặp mặt thân mật với giáo viên, nhân dịp này có thể tổ chức khen thưởng các giáo viên có thành tích. Việc tổ chức ngày Nhà giáo Việt Nam cần được tiến hành trọng thể và thiết thực, tránh hình thức phô trương gây phiền hà cho học sinh và cha mẹ học sinh; Trong ngày 20/11, các trường có thể sắp xếp lại việc học tập và giảng dạy để giáo viên được nghỉ và tham gia các hoạt động của nhà trường và của địa phương.

Ngày 20/11/1982, là Lễ kỷ niệm ngày Nhà giáo Việt Nam đầu tiên được tiến hành trọng thể trong cả nước. Như vậy, ngày 20/11 hàng năm giáo giới tiến bộ thế giới vẫn kỉ niệm ngày mang tên "Quốc tế hiến chương các nhà giáo". Còn ở nước ta, ngày hội của giáo giới Việt Nam có tên gọi riêng là Ngày nhà giáo Việt Nam. 

Đây là dịp để các thế hệ học trò bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với những người thầy, để mọi ngành, mọi nghề và toàn xã hội chia sẻ niềm vui, tri ân tới những người đã góp công sức và tâm huyết cho sự nghiệp trồng người cao cả. Vào dịp này, trong các trường học diễn ra nhiều hoạt động sôi nổi như Lễ mitting, thi văn nghệ, thi vẽ báo tường, cắm trại, cắm hoa...

Trong lịch sử nước ta, hầu hết những người làm cách mạng đều có nguồn gốc xuất thân từ người thầy, bất kỳ giai đoạn lịch sử nào người thầy giáo chân chính cũng lựa chọn hướng đi đúng đắn cho mình để làm gương cho học trò. Đất nước ghi công và lịch sử không bao giờ quên bao thế hệ thầy, cô giáo đã làm rạng danh dân tộc Việt Nam: Thầy Võ Trường Toản không chịu hợp tác với giặc; thầy Chu Văn An, Nguyễn Bỉnh Khiêm thẳng thắn phê phán triều đình; thầy Lương Đắc Bằng, Cao Bá Quát dấy binh trừng trị vua hoang dâm vô đạo... Trong số đó, tiêu biểu là thầy Nguyễn Tất Thành, thầy Võ Nguyên Giáp. Chúng ta tự hào về thầy Nguyễn Tất Thành với hai bàn tay trắng đã kiên trì hơn 30 năm bôn ba hải ngoại tìm đường cứu nước, cứu dân thoát khỏi cảnh nô lệ lầm than, khai sinh nước Việt Nam; mở ra kỷ nguyên độc lập của dân tộc.

Hiện nay, Việt Nam đang trong thời kỳ đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Nhờ đó, giáo dục nước ta ngày càng phát triển mạnh mẽ, việc đào tạo nguồn nhân lực, nhất là coi trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao - như văn kiện Ðại hội Ðảng XI đã nêu là rất cần thiết. Từ Ðại hội lần thứ VI (1986) đến Ðại hội lần thứ XI (01/2011) của Ðảng, cũng như  trong các văn kiện quan trọng của Ðảng và Nhà nước, Giáo dục - đào tạo luôn luôn được khẳng định là "quốc sách hàng đầu", là "động lực của sự phát triển đất nước".

Sau gần 50 năm ngày Bác Hồ gửi bức thư cuối cùng cho ngành giáo dục. Bác mong muốn xây dựng nước ta có nền giáo dục độc lập và tiến bộ. Bác không chỉ nhấn mạnh trách nhiệm của Ðảng đối với việc chăm sóc, giáo dục thế hệ trẻ, đồng thời hết sức coi trọng vai trò của người thầy. Đặc biệt ngày 04/11/2013, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ký quyết định ban hành Nghị quyết 29 về “Đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục, đào tạo Việt Nam”. Nhà trường và nhà giáo là chủ thể đưa nghị quyết vào cuộc sống. Bởi thế, nhiệm vụ của ngành giáo dục và đào tạo rất quan trọng, đòi hỏi mỗi người thầy phải có trách nhiệm với cộng đồng xã hội mà trước hết ở chính mình. Cùng với sự phát triển của đội ngũ nhà giáo Việt Nam, đội ngũ nhà giáo Bắc Giang không ngừng rèn luyện phẩm chất đạo đức, nâng cao trình độ chính trị, chuyên môn nghiệp vụ để gìn giữ, phát huy những thành tựu của các thế hệ nhà giáo đi trước, góp phần xây dựng quê hương giàu đẹp và thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 29-NQ/TW, cũng như Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Bắc Giang lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2015 - 2020./.  

 Trần Thị Lý - Văn phòng Ban